Het is zomer in 2022 en ik zit aan een mooi stuk Thais strand lekker uit te rusten. Ik kijk voor me uit en geniet van een prachtig uitzicht; het zonnetje, de golven, het geluid van de zee, het warme zand...
Het plastic probleem
Op het eerste gezicht lijkt het strand mooi en schoon. Maar wanneer ik goed gericht over het zand tuur, zie ik hoeveel plastic er eigenlijk op het strand ligt. Denk aan wegwerpflesjes, zakjes, voedselverpakkingen, mondkapjes, jerrycans, visnetten, rietjes, dopjes en meer. Dit beeld deed iets met me. Ken je dat gevoel wanneer er een haartje op je telefoonscherm zit of wanneer er nog een klein vlekje op je lepel zit van een vorig gebruik? Je eerste reactie is dan om de 'vervuiling' eerst weg te halen voordat je verder gaat met je taak. Datzelfde gevoel kreeg ik bij het zien van het strandafval dat pal voor me lag. Ondanks dat het voor mij vakantie was, stelde ik mijzelf de vraag: "Wie ruimt deze troep eigenlijk op?" Het was geen druk strand en om mij heen kon ik geen mensen spotten die mogelijk ook maar iets aan dit plastic afval zouden gaan doen.
Op dat moment was het een stille kracht die mij van mijn plek deed opstaan. Ik besloot om aan de lokale staff een aantal vuilniszakken te vragen. Ik zet mijn favoriete Spotify playlist op, loop met twee grote lege vuilniszakken terug naar het strand en begin met het verzamelen van alles wat niet op het strand thuishoort.
Na 2 uurtjes op het strand gejut te hebben is dit het resultaat: Twee goed gevulde zakken aan strandafval. Het was even wat werk, maar de voldoening die ik kreeg toen ik een schoon strand zag, was beloning genoeg.
Terug in Nederland denk ik nog steeds terug aan die ene middag en hoe voldaan ik me toen voelde. Ik stelde me de vraag: Wat weet ik eigenlijk over plastic afval in de wereld? Wat kan ik doen tegen de opstapeling van plastic afval in de natuur? Ik ben toen in de plastic rabbit-hole gedoken.
Feit: Elke minuut worden er wereldwijd 1 miljoen plastic wegwerpflesjes verkocht.
Feit: Elke minuut worden er twee volle vuilniswagens aan plastic materiaal in onze oceanen gedumpt.
Feit: Tussen Hawaii en Californië drijft een 'eiland' van plastic dat qua oppervlakte 3x zo groot is als heel Frankrijk.
Afbeelding: https://theoceancleanup.com/great-pacific-garbage-patch/
Wat is de oplossing?
Het gebruik van single-use-bottles lijkt wereldwijd genomen gemiddeld niet te minderen, waardoor de opstapeling van plastic materiaal in oceanen en op stranden alleen maar toeneemt. Wat is de oplossing?
Op deze vraag is er geen eenduidig antwoord. We zijn zo afhankelijk geworden van plastic materiaal dat niet meer zonder kunnen. Is het daarom per se slecht? Plastic kun je, net als geld of woorden, niet in goed of slecht omvatten. Wanneer het goed gebruikt wordt, kun je er goede dingen mee doen. Wanneer er onverantwoordelijk mee wordt omgegaan, kunnen de gevolgen catastrofaal zijn.
Als ik de cijfers over plasticgebruik bekijk, zie ik in bepaalde delen van de wereld een enorm onverantwoordelijk gebruik van plastic. Kijk bijvoorbeeld eens op Plasticsoupfoundation.org voor feiten en cijfers. Amerika is verreweg de grootste plastic vervuiler. Nederland daarentegen doet het een stuk beter. Sterker nog, uit onderzoek blijkt dat Nederlandse stranden steeds schoner worden. Tussen 2011 en 2020 lagen er gemiddeld 282 stukken afval per 100 meter strand. Tien jaar daarvoor waren het nog gemiddeld 388 stukken afval. Dit is een verbetering van 27%! Maar we zijn er natuurlijk nog niet. Hoe mooi zou het zijn als iedere strandganger zijn of haar troep nu gewoon eens opruimt na een dag genoten te hebben van het zonnetje? Dit is waar een stukje bewustzijn om de hoek komt kijken.
De meeste mensen hebben wel eens van de plasticsoep hebben gehoord, maar heel weinig mensen zijn zich bewust van de omvang en de gevaren ervan. Niet alleen voor de natuur en voor dieren, maar uiteindelijk ook voor ons! Denk bijvoorbeeld aan hormoon verstorende weekmakers zoals Bisfenol A en Bisfenol S (BPA en BPS), of het fenomeen micro-plastics, dat in ons voedsel terechtkomt of bewust aan verzorgingsproducten worden toegevoegd.
Samen werk is samen sterk
Persoonlijk denk ik dat het managen van het plasticprobleem een collectieve inspanning vereist. Elke gebruiker van plastics is verantwoordelijk voor het duurzaam behandelen van het product. Plastics zijn namelijk zeer bewerkelijk en vormbaar (vandaar plastic=plastisch) en kunnen daarom goed worden gerecycled om er uiteindelijk iets nieuws van te maken. Ten opzichte van de rest van de wereld zijn we in Nederland al goed bezig op het gebied van plastic managen. Op wegwerpflessen zit bijvoorbeeld statiegeld. Hiermee worden we gestimuleerd om onze flessen te recyclen. We betalen voor plastic tasjes in de winkels, wat het gebruik ervan terugdringt. Ook komen er in 2023 en 2024 nieuwe regels voor plastic wegwerpbekertjes en voedselverpakkingen. Bedrijven mogen bekertjes die bedoeld zijn voor éénmalig gebruik niet meer gratis weggeven. Ook niet de kartonnen koffiebekertjes, omdat de buitenkant van deze bekertjes ook een plastic coating bevat. Bron: https://ondernemersplein.kvk.nl/nieuwe-regels-voor-plastic-wegwerpbekers-en-bakjes/#artikel-voor-welke-producten-gelden-deze-regels. Al deze maatregelen moeten ervoor zorgen dat de plastic vervuiling teruggedrongen wordt. Veel mensen kiezen daarom voor duurzamere oplossingen. De meest voor de hand liggende oplossing is om gebruik te maken van een herbruikbare waterfles, in plaats van wegwerpflesjes uit de supermarkt. Ook al recycle je een single-use flesje, recyclen kost ook tijd, energie en uitstoot. Blijf desondanks altijd goed recyclen! Dat is vele malen beter en duurzamer dan dat je afval in de natuur terecht komt. De SOČA platte waterfles is een kandidaat als je waarde hecht aan gezondheid en duurzaamheid. Enkele voordelen: De fles is plat, neemt minder ruimte en draagt daarom direct bij aan vermindering van uitstoot. Ook is de fles gemaakt van Tritan, een duurzame variant van plastic zonder weekmakers zoals BPA en BPS. Meer lezen? Bezoek plattewaterfles.com!
Kan het nog beter in Nederland? Jazeker. Zoals eerder genoemd ligt er nog steeds gemiddeld 282 stukken afval op elke 100 meter strand. Het deel van ons plastic afval wat niet wordt gerecycled en dus in de natuur terecht komt noemen we mismanaged plastic waste (MPW). Ieder land heeft zijn eigen output aan MPW. In Nederland was dat in 2021 in totaal 15.233 ton afval dat dus niet is gerecycled. Hiervan is 271 ton in de oceanen terechtgekomen. Bron: website https://worldpopulationreview.com/country-rankings/plastic-pollution-by-country
Als je het mij vraagt, zijn we dus nog steeds teveel aan het vervuilen. Om deze vervuiling tegen te gaan, moeten we het probleem bij de kern aanpakken.
Kortom:
Er moet een verandering in gedrag gaan plaatsvinden.
Simpel toch? Helaas is dit niet zo eenvoudig. Hoeveel mensen, misschien ook jij, stellen wel eens goede voornemens aan het begin van het jaar? En hoeveel mensen houden deze voornemens vol? Uit verschillende onderzoeken blijkt dat minder dan 10% van de mensen hun goede voornemens volhouden. De andere ruime 90% procent vallen terug in oude patronen, waarmee dus dezelfde resultaten worden behaald als voorheen (aankomen, weer vermoeid zijn, een rommel maken etc.). Waarom het niet lukt? De doelen zijn te ambitieus, niet specifiek genoeg of er zijn teveel voornemens tegelijk waardoor het lastig is om dit allemaal vol te houden. Daarnaast is het stellen van goede voornemens ook wel een hype geworden, toch? Waarom moet men pas wachten tot 1 januari voordat ze met een goede gewoonte gaat beginnen? Dan hou je jezelf voor de gek, want als je het écht wil, doe je het nu.
Het probleem bij de kern
Dus wat is er dan wel nodig om een structurele verandering teweeg te brengen in ons plastic gebruik, als we zo gevoelig zijn voor het vallen in oude gewoonten?
Om het probleem van de opstapeling van plastic in de wereld bij de kern aan te pakken zal ieder mens zich een klein beetje meer moeten verdiepen in de wereld van plastic en zichzelf twee vragen stellen:
Welke rol speelt plastic in mijn leven?
Welke impact maken mijn gewoontes op de wereld?
Voor de eerste vraag hoef je niet eens het internet op te gaan. Je kunt nu al een lijstje maken van alledaagse voorwerpen die jij gebruikt die uit plastic bestaan. Je zult zien dat bijna alles deels of geheel uit plastics bestaan. Denk aan alles wat in je koelkast staat, verpakkingen, flessen met drinken, je telefoon(hoes), je keyboard, huishoudelijke apparatuur zoals een strijkijzer, een koffiezetapparaat, potjes en tubes van verzorgingsproducten, flessen shampoo en nog veel meer! Het bestaat uiteraard niet allemaal uit het zelfde type plastic. Wil je weten wat biljartballen te maken hebben met het ontstaan van plastic in onze samenleving? Lees dan deze blog!.
Zijn er producten die je gebruikt die je bijvoorbeeld kunt vervangen voor een duurzamere variant? En als je plastic weggooit, weet je dan wel of je het bij het juiste afval gooit en ben je je er ook van bewust waar jouw afval terecht komt? Ben je nu al benieuwd hoe je je afval goed en duurzaam scheidt? Neem een kijkje op https://www.hvcgroep.nl/afval-energie-warmte/plastic-blik-drinkpakken#. De meeste plastics hebben tientallen tot honderden jaren nodig om (niet-biologisch) af te breken. Dus de speen die jij als baby gebruikte, bestaat nu (wellicht in een andere vorm) nog steeds!
Deze laatste gewaarwording is een mooi bruggetje voor de tweede vraag die we ons moeten stellen. Welke impact maken mijn gewoontes op de wereld?
Natuurlijk krijg je je speen van je ouders, jij hebt daar geen verdere invloed op. Maar nu we ouder zijn, hebben we wel controle over welke producten we kiezen en hoe we besluiten hiermee om te gaan. De meeste plastics die jij in je handen hebt gehad, zijn nog (lang) niet afgebroken en hebben (mits je het goed hebt gerecycled) waarschijnlijk een nieuw leven in de vorm van een ander product. Maar helaas kan het ook net dat ene rietje geweest zijn die verstopt zit in de neus van een zeeschildpad, of dat dopje van dat wegwerpflesje in die buik van een Jan van Gent of de plastic houder van een sixpack biertjes die om de hals van een meeuw zit.
Bewustwording, daarna gedragsverandering
Voordat je mensen zover krijgt om ook actief duurzaam om te gaan met plastic, zullen eerst de gevolgen van het huidige gedrag ingezien moeten worden. Puur omdat wij niet naast een rivier van wegwerpflesjes wonen of omdat in onze achtertuin géén 8 ton aan plastic afval ligt, zoals dat in andere landen wel kan zijn, voelen sommigen de noodzaak minder om duurzaam te handelen. Als je op het strand ligt is het voor de meeste mensen het makkelijkst om je plastic verpakken weg te laten waaien door de wind. 'Wat uit het zicht is, bestaat niet meer'. Dit is hoe het brein van baby's werkt tot een bepaalde leeftijd. Maar soms heb ik het gevoel dat dit niet alleen voor baby's geldt. Heb je gezien hoe de straten van Amsterdam eruitzien na koningsdag? Of een festivalterrein na een lang weekend? Of gewoon een dagje strand? Dat flesje of die verpakking die iemand daar neergooit, bestaat voor die persoon niet meer op het moment dat het uit het zicht is. Lees deze blog over de weg van plastic! Niet alleen op dit soort grote evenementen, juist ook op kleine schaal, op individueel niveau, kun je grote impact maken.
Ik denk wat nodig is om een structurele gedragsverandering aan te brengen is het stukje bewustwording over plastics. Wanneer de noodzaak groot genoeg is, zul je ernaar handelen. Voor de ene persoon ligt de grens waarbij het een noodzaak is hoger of lager dan bij de ander. Laten we in ieder geval handelen vóórdat het een merkbaar probleem wordt in je eigen leefomgeving. Je doet daar een hele hoop mensen en dieren een groot plezier mee!
Ik zou wel vaker plastic willen opruimen op stranden, maar dat is simpelweg vechten tegen de bierkaai. Het jaar daarop kan er drie keer zoveel afval liggen. Zoals ik eerder heb gezegd, is het oplossen van het plastic probleem een groepsverantwoordelijkheid. Ik heb daarom veel informatie opgezocht en hier verschillende blogs over geschreven, zodat jij nu al de belangrijkste informatie tot je kunt nemen. En natuurlijk moedig ik je aan om zelf ook op zoek te gaan naar meer kennis! Spread the knowledge!
Er zijn meerdere wegen die naar een schonere wereld kunnen leiden. Het klinkt cliché, maar die weg begint echt bij jezelf! Doe iets goeds, ook wanneer niemand kijkt, zodat we in de toekomst geen beelden meer hoeven te zien van schildpadden met een rietje in hun neus, kinderen die opgroeien tussen plastic vuilnishopen of afval op welk strand je ook komt.
Laten we klein beginnen en ons eerst op schone(re) Nederlandse stranden focussen. Een mooi streven is om de eerste krantenkoppen te zien waarin staat dat het aantal stukken strandvuil per 100 meter opnieuw aan het afnemen is!
